خیانت زناشویی قابل پیشگیری است؛ تحلیل علمی یک چالش روبهافزایش در نظام خانواده
- بازدید: 144
متخصص روانشناسی بالینی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، خیانت زناشویی را یکی از چالشهای پیچیده، چندوجهی و روبهافزایش در خانوادهها دانست؛ چالشی که به گفته وی، نهتنها ثبات رابطه زوجین را تهدید میکند، بلکه پیامدهای گستردهای بر سلامت روان، ساختار خانواده و حتی شرایط اجتماعی افراد دارد.
دکتر فرشاد شیبانی در گفتوگو با وبدا، با استناد به اصول رویکرد شناختی–رفتاری (CBT) تأکید کرد: خیانت معمولاً یک اتفاق ناگهانی نیست؛ بلکه نتیجه روند تدریجی و تعامل سه مؤلفه اصلی شامل شناختها، هیجانها و رفتارهاست. وی توضیح داد که رفتار خیانت زمانی شکل میگیرد که فرد بهجای مواجهه سازنده با تعارضها یا پاسخدادن سالم به نیازهای برآوردهنشده، به الگوهایی پناه میبرد که در کوتاهمدت پاداشدهنده اما در بلندمدت مخرباند.
دکتر شیبانی باورهای زیربنایی و افکار خودکار را در شکلگیری رفتارهای مخرب بسیار مؤثر دانست و گفت: خطاهای شناختی مانند ذهنخوانی، تعمیم افراطی و توجیه اخلاقی میتوانند زمینه ورود فرد به یک رابطه بیرونی را ایجاد کنند. به گفته وی، باورهای نادرستی مانند «اگر توجه کافی نبینم، حق دارم آن را جای دیگری جستوجو کنم» یا «احساس تنهایی یعنی شریکم ارزشم را نمیبیند» از نمونههای این افکار مخرب هستند.
این عضو هیأت علمی دانشگاه، ریشه بسیاری از خیانتها را نه میل جنسی، بلکه ناتوانی در تنظیم هیجانها دانست و افزود: نیاز به تأیید بیرونی، احساس ناکافیبودن، شرم، خشم حلنشده و تنهایی مزمن از عوامل هیجانی مهم در این زمینه هستند. وی گفت توجه مثبت اگر لحظهای و سطحی باشد میتواند نقش تقویتکننده فوری داشته باشد و چرخه رفتاری ناسازگار را تشدید کند.
وی ادامه داد: خیانت معمولاً محصول یک زنجیره رفتاری است: نارضایتی یا تعارض حلنشده، اجتناب از گفتگو، مقایسه با دیگران، آغاز تعامل کوچک و ظاهراً بیضرر، و در نهایت تعمیق تدریجی ارتباط.» به گفته او، تحلیل این زنجیره در CBT امکان شناسایی نقاط مداخله، اصلاح افکار، تنظیم هیجانها و بازسازی رفتار را فراهم میکند.
دکتر شیبانی با اشاره به ارکان اصلی مداخله در درمان شناختی–رفتاری گفت: بازسازی شناختی، آموزش مهارتهای ارتباطی، تقویت توانایی تنظیم هیجان و ایجاد حدود روشن در رابطه از مهمترین ابزارهای درمان هستند. وی توضیح داد که در زوجهایی که تصمیم به ادامه زندگی مشترک دارند، بازسازی اعتماد، افزایش رفتارهای صمیمیتساز، شفافیت رفتاری و تعیین تعهدات مشخص، عناصر اصلی در فرآیند درمان محسوب میشود.
او با تأکید بر اینکه خیانت کاملاً قابل پیشگیری است، مجموعهای از راهبردهای مؤثر را معرفی کرد، از جمله:آموزش مهارتهای ارتباطی و هیجانی از طریق کارگاههای زوجین،ارتقای سواد رابطه و سواد جنسی بر پایه اصول اخلاقی و علمی،تقویت حمایت اجتماعی برای زوجین در دورههای پرتنش زندگی و دسترسی به مشاوره تخصصی و درمانهای مبتنی بر EFT و CBCT
به گفته وی، این رویکردها میتوانند احتمال بروز رفتارهای ناسازگار و آسیبزننده را به میزان چشمگیری کاهش دهند.
وی در پایان تأکید کرد: درمان باید بهجای تمرکز بر سرزنش افراد، بر بازسازی سیستم رابطه، ترمیم بخشهای آسیبدیده و اصلاح الگوهایی تمرکز کند که زمینه بروز خیانت را فراهم کردهاند.
