روایت استاد دانشگاه از شکلگیری بزرگترین تحصن دوران انقلاب در مشهد
- بازدید: 156
23 آذر 1357؛ روزی که بیمارستان امام رضا(ع) به کانون مقاومت مردمی تبدیل شد
دکتر حسین فتاحی معصوم، استاد دانشگاه علوم پزشکی مشهد و از دانشجویان سال آخر پزشکی در سال ۱۳۵۷، در روایتی مستند و تفصیلی، به بازخوانی یکی از ماندگارترین رویدادهای انقلاب اسلامی در مشهد میپردازد؛ تحصن دو هفتهای علما، جامعه پزشکی، دانشگاهیان و مردم که از ۲۳ آذرماه ۱۳۵۷ با محوریت بیمارستان امام رضا(ع) آغاز شد و به عنوان بزرگترین تحصن دوران انقلاب در این شهر به ثبت رسید.
وی در گفتگو با وب دا با اشاره به فضای آن روزها میگوید: در تاریخ انقلاب، روزهایی وجود دارد که نه با رگبار گلوله، بلکه با وحدت، همبستگی و ایستادگی اقشار مختلف مردم، ضربات تعیینکنندهای بر پیکره رژیم ستمشاهی وارد شد. برای من، روز ۲۳ آذر ۱۳۵۷ یکی از همان روزهاست؛ روزی که مقاومت جامعه پزشکی، دانشگاهیان، پرستاران، کارکنان و مردم در برابر یورش عوامل رژیم به بیمارستان، به حماسهای ماندگار انجامید.
حمله به بیمارستان و جرقه آغاز تحصن
به گفته دکتر فتاحی معصوم، پیش از این واقعه، پزشکان و کارکنان بیمارستان ۱۷ شهریور به دلیل نبود امنیت و تهدید جان بیماران، دست به اعتصاب سهروزه زده بودند؛ اقدامی که با حمایت کامل جامعه پزشکی دانشگاه مشهد همراه شد.
نقطه عطف این جریان، صبح روز ۲۳ آذرماه ۱۳۵۷ رقم خورد. در گردهمایی برگزارشده در بیمارستان قائم(عج)، تصمیم بر آن شد که همبستگی جامعه پزشکی با همکاران متحصن بیمارستان ۱۷ شهریور اعلام شود. در همین راستا، وی به همراه جمعی از پزشکان حدود ساعت ۱۰:۳۰ در محوطه بیمارستان امام رضا(ع) حضور یافتند که ناگهان گروهی از عوامل موسوم به «چماقداران قانون اساسی رژیم پهلوی» با شعارهای طرفدار حکومت به آنان حملهور شدند.
در ادامه این یورش، نردهها و درهای ورودی بیمارستان شکسته شد و مهاجمان با چماق و سنگ وارد محوطه و بخشهای داخلی بیمارستان شدند و ضمن تخریب خودروها، به بخشهای مختلف از جمله بخش اطفال تعرض کردند؛ اقدامی که فضای بیمارستان را به شدت ملتهب ساخت و موجی از اعتراض و خشم عمومی را در پی داشت.
صدور اطلاعیه علما و اعلام تحصن
پس از این حادثه، با صدور اطلاعیهای شدیداللحن به نقل از حضرت آیتالله خامنهای و دیگر علمای مشهد، حمله به محیط امن درمانی به شدت محکوم شد. در این اطلاعیه آمده بود: «تا زمان ازاله عناصر رژیم، رفع محاصره نظامی و تنبیه عاملان حمله به بیمارستان، در این مکان اعلام تحصن مینماییم.»
متعاقب این اعلام، شمار متحصنان به سرعت افزایش یافت و بیمارستان امام رضا(ع) به پناهگاه علما، دانشگاهیان، پزشکان و مردم انقلابی تبدیل شد. در بیرون از بیمارستان، تانکها و نیروهای حکومت نظامی حلقه محاصره را تنگتر کردند و فضای شهر به شدت امنیتی شد. در داخل بیمارستان نیز سالنهای آموزشی و کتابخانه برای استقرار متحصنان آماده شد.
هدایت تحصن و شکلگیری وحدت فراگیر
با حضور حضرت آیتالله خامنهای که در آن مقطع مسئولیت هدایت نهضت امام خمینی(ره) در مشهد را بر عهده داشتند، مدیریت و هدایت تحصن به ایشان سپرده شد. در کنار ایشان، جمعی از علمای برجسته، استادان دانشگاه، پزشکان، پرستاران و نمایندگان اقشار مختلف مردم در اداره امور تحصن مشارکت داشتند.
این تحصن که به مدت دو هفته ادامه یافت، به نمادی از وحدت کمنظیر میان روحانیت، جامعه پزشکی، دانشگاهیان و مردم تبدیل شد.
نقشآفرینی جامعه پزشکی و دانشگاهیان
دکتر فتاحی معصوم در ادامه این روایت تاریخی به نقش برجسته جامعه پزشکی اشاره کرده و میافزاید: پزشکان مشهد در تصمیمی هماهنگ اعلام کردند مطبهای خصوصی خود را تعطیل کرده و خدمات درمانی را صرفاً به بیماران اورژانسی در بیمارستانها محدود میکنند. این اقدام تأثیر قابلتوجهی در تضعیف مشروعیت رژیم داشت. حتی یکی از مسئولان اعزامی از تهران که از همراهی با شعارهای مردمی خودداری کرد، با اعتراض حاضران از محل تحصن خارج شد.
همزمان، دانشگاهیان و دانشجویان نیز با اعتصابها و تجمعهای اعتراضی نقش فعالی ایفا کردند. پیش از آغاز تحصن، اعتصاب غذای ۴۸ ساعته دانشگاهیان در باشگاه دانشگاه (مسجد فعلی دانشگاه) با حضور حضرت آیتالله خامنهای برگزار شده بود که به نصب تصاویر امام خمینی(ره) و شهدای انقلاب انجامید. همچنین دانشجویان سال آخر پزشکی (اینترنها) شبها با روپوش سفید و شمع در دست در خیابانهای اطراف بیمارستان حضور یافته و همبستگی خود را با مردم اعلام میکردند.
تأثیر پیام امام خمینی(ره) و واکنشها
در روز سوم تحصن، نوار سخنرانی امام خمینی(ره) از پاریس به دست متحصنان رسید. در این پیام، امام به شدت حمله به بیمارستان را محکوم کرده و عوامل مهاجم را مورد نکوهش قرار داده بودند. انتشار این سخنان موجب تغییر فضای میدانی شد و حضور چماقداران در سطح شهر بهطور محسوسی کاهش یافت.
در همین ایام، برای نخستینبار پزشکان و دانشگاهیان با روپوش سفید در مراسم تشییع پیکر شهید محمد منفرد شرکت کردند؛ اقدامی نمادین که با عنوان «سفیدپوشان» در اخبار و گزارشها بازتاب گستردهای یافت. از سوی دیگر، در واکنش به اقدامات نیروهای حکومت نظامی، از جمله اسائه ادب به حرم مطهر امام رضا(ع) و آتشزدن مسجد کرمان، جامعه پزشکی تصمیم گرفت دفترچههای بیمه ارتش رژیم پهلوی را نپذیرد و تنها خانوادههای نظامیان را بهصورت آزاد درمان کند.
پایان تحصن و پیامدهای تاریخی آن
تحصن روزها و شبها ادامه داشت و هر روز اخبار تازهای از پیشرفت نهضت به گوش میرسید. سرانجام در روز پنجم دیماه ۱۳۵۷، راهپیمایی عظیم مردم مشهد به سمت بیمارستان امام رضا(ع) برگزار شد. در این اجتماع، حضرت آیتالله خامنهای با استفاده از یک دستگاه آمبولانس به عنوان تریبون، سخنرانی روشنگرانهای ایراد کردند و با اعلام عقبنشینی حکومت نظامی، رفع محاصره بیمارستان و تحقق خواستههای مطرحشده، پایان رسمی تحصن دو هفتهای روحانیت، دانشگاهیان، جامعه پزشکی و مردم را اعلام کردند. در پایان نیز از پزشکان خواسته شد فعالیتهای درمانی خود را از سر بگیرند.
ثبت یک تجربه ماندگار در تاریخ جامعه پزشکی
این رویداد تاریخی بازتاب گستردهای در رسانههای داخلی و خارجی، از جمله روزنامه «لوموند»، داشت و به عنوان یکی از نقاط عطف انقلاب اسلامی در مشهد به ثبت رسید.
به گفته دکتر فتاحی معصوم، تحصن آذرماه ۱۳۵۷ برای جامعه پزشکی درسی ماندگار به همراه داشت؛ درسی از مسئولیت اجتماعی، خدمت صادقانه به مردم و همراهی با نهضت اسلامی که این رویکرد در سالهای بعد، بهویژه در دوران دفاع مقدس و پس از آن، نیز تداوم یافت و به بخشی از هویت جامعه پزشکی انقلاب اسلامی تبدیل شد.
