تأکید فوق‌تخصص روماتولوژی دانشگاه علوم پزشکی مشهد: پوکی استخوان بیماری خاموش اما قابل پیشگیری و درمان است

فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، در گفت‌وگو با پایگاه اطلاع‌رسانی وب‌دا با اشاره به افزایش شیوع پوکی استخوان در کشور، این بیماری را «یک بیماری خاموش با پیامدهای جدی» توصیف کرد و گفت:پوکی استخوان معمولاً بدون علامت است و زمانی خود را نشان می‌دهد که فرد دچار شکستگی شود. این بیماری با کاهش تراکم مواد معدنی و کیفیت استخوان تعریف می‌شود و تشخیص بالینی آن بدون ابزارهای سنجشی امکان‌پذیر نیست.

دکتر ماندانا خداشاهی، با اشاره به مطالعات انجام‌شده اظهار کرد:در ایران براساس مطالعه سال ۲۰۲۰، شیوع پوکی استخوان ۴۳ درصد گزارش شده است. حدود ۵۰ درصد افراد بالای ۵۰ سال و نزدیک به ۸۰ درصد سالمندان ۷۰ تا ۸۰ سال در معرض ابتلا هستند. این بیماری فقط مختص زنان نیست و ۲۷ تا ۳۰ درصد مردان نیز درگیر می‌شوند.

عوامل خطر: سن، یائسگی، سبک زندگی بی‌تحرک، تغذیه نامناسب و بیماری‌های زمینه‌ای

وی مهم‌ترین عوامل خطر مؤثر بر پوکی استخوان را شامل سن بالا،جنسیت مؤنث، به‌ویژه پس از یائسگی،ژنتیک و سابقه خانوادگی شکستگی در افراد بالای ۵۰ سال،سبک زندگی کم‌تحرک و افزایش سالمندی جامعه،کاهش مصرف مواد غذایی حاوی کلسیم و ویتامین D،بیماری‌های زمینه‌ای مانند آسم، COPD، بیماری‌های روماتیسمی، بیماری‌های التهابی روده (کرون و …)، پرکاری تیروئید و پاراتیروئید، بیماری‌های خونی، سلیاک، بدخیمی‌ها،داروهای مؤثر بر تراکم استخوان مانند کورتون با مصرف بیش از ۵ میلی‌گرم به مدت بیش از سه ماه، داروهای ضدتشنج، داروهای ضدافسردگی گروه SSRIs و داروهای کاهنده اسید معده (PPIها)،سیگار، الکل، BMI کمتر از ۱۸ و یائسگی زودرس (زیر ۴۰–۴۵ سال) برشمرد.

دکتر خداشاهی تأکید کرد: پوکی استخوان فقط مختص سالمندان نیست و ما بیماران ۳۵ تا ۴۰ ساله نیز داریم. در این موارد معمولاً علل ثانویه یا عوامل ژنتیکی مطرح است.

اهمیت فعالیت بدنی و اصلاح سبک زندگی

این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر نقش فعالیت بدنی گفت:ورزش‌های تحمل‌کننده وزن، ترکیبی از تمرینات قدرتی و استقامتی و حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی روزانه می‌تواند از بروز پوکی استخوان پیشگیری کند.

وی درباره تغذیه افزود:رژیم‌های غیرعلمی، مصرف ناکافی لبنیات، حذف ماهی، کمبود پروتئین و استفاده از غذاهای پرچرب یا دارای قند مصنوعی، همگی از عوامل خطر مهم هستند.

دکتر خداشاهی عنوان کرد:کلسیم: شیر، ماست، دوغ، کشک (پرکلسیم‌ترین)، تخم‌مرغ، پرتقال، سبزیجات به‌ویژه بروکلی، انجیر، مغزیجات، ماهی ساردین.ویتامین D: لبنیات، تخم‌مرغ، جگر، قارچ، ماهی و میگو، و نور آفتاب از جمله مواد غذایی موثر در پیشگیری از پوکی استخوان محسوب می شود.

این بیماری چه زمانی خود را نشان می‌دهد؟

فوق‌تخصص روماتولوژی و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه پوکی استخوان هیچ علامتی ندارد مگر اینکه منجر به شکستگی شود خاطر نشان کرد: ۳۰ درصد شکستگی‌های ستون فقرات با درد پشت خود را نشان می‌دهند. اما بسیاری از بیماران تا زمان رخ دادن شکستگی هیچ نشانه‌ای ندارند.

وی با تاکید بر اهمیت غربالگری در پیشگیری و کنترل پوکی استخوان اظهار کرد: زنان بالای ۶۵ سال،مردان بالای ۷۰ سال،افرادی در سنین پایین‌تر با ریسک‌فاکتورهای ذکرشده،مصرف‌کنندگان کورتون، داروهای ضدتشنج، SSRIs و داروهای معده،بیماران مبتلا به بیماری‌های روماتیسمی، گوارشی، غدد، خونی، دیابت و …،کاهش قد بیش از ۴ سانتی‌متر در سال،یائسگی زودرس و سیگاری‌ها، الکلی‌ها، کم‌وزن‌ها لازم است که نسبت به غربالگری اقدام کنند.

به گفته دکتر خداشاهی:تشخیص قطعی تنها با تست DEXA انجام می‌شود. تراکم در سه ناحیه ستون فقرات، لگن و ساعد بررسی می‌گردد و اگر کمتر یا مساوی ۲.۵- باشد، پوکی استخوان تأیید می‌شود.

این متخصص روماتولوژی اظهار کرد:داروهای مهارکننده تخریب استخوان (Anti-resorptive) و داروهای استخوان‌ساز در کنترل و یا بهبود علائم این بیماری موثر است.

وی تأکید کرد: قطع ناگهانی بسیاری از این داروها می‌تواند موجب کاهش شدید تراکم استخوان شود؛ بنابراین فقط باید با نظر پزشک ادامه یا قطع شوند.

دکتر خداشاهی هشدار داد:بیمارانی که داروهای پوکی استخوان—به‌ویژه بیس‌فسفونات‌ها، زولدرونیک اسید یا دنوزومب—مصرف می‌کنند، حتماً پیش از کشیدن دندان یا انجام ایمپلنت باید موضوع را به دندانپزشک اطلاع دهند. این داروها می‌توانند موجب استئونکروز فک شوند.

وی افزود:در صورت لزوم انجام کار دندانپزشکی، بسته به نوع دارو گاهی لازم است دارو ۲ تا ۳ ماه قبل و بعد از درمان قطع شود. رعایت بهداشت دهان و استفاده از آنتی‌بیوتیک و کلرهگزیدین طبق دستور، ریسک مشکلات فکی را بسیار کاهش می‌دهد.

این عضو هیأت علمی دانشگاه با تأکید بر روند رو به رشد سالمندی گفت:جمعیت کشور در حال حرکت به سمت سالمندی است و به‌تبع آن شیوع پوکی استخوان افزایش می‌یابد. بنابراین نیازمند یک نظام جامع برای پیشگیری، غربالگری و درمان به‌موقع این بیماری هستیم تا آسیب‌های ناشی از شکستگی و بار مالی آن بر خانواده و جامعه کاهش یابد.