حدود 25 درصد مرگ و میرها در جهان ناشی از عوامل مخرب زیست محیطی است

استاد گروه مهندسی بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد، ضمن اشاره به تأثیرگذاری عوامل طبیعی و انسانی مرتبط با محیط زیست در سلامت انسان‌ها گفت: طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت حدود ۱۳ میلیون از مرگ و میرهای حادث در جهان مربوط به عوامل زیست محیطی است که می‌تواند در اثر عوامل طبیعی و انسانی اتفاق بیفتد.

دکتر علی اکبر دهقان در گفتگو با وبدا ، اظهار کرد: محیط زیست به دو قسمت عناصر زنده و غیر زنده تقسیم می‌شود که عناصر زنده شامل انسان‌ها، حیوانات، گیاهان و میکروارگانیسم‌ها می‌باشد و عوامل غیر زنده هم شامل آب، هوا، خاک و نور خورشید است.

استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد با بیان اینکه محیط زیست سالم‌تر با سلامت انسان در یک رابطه مستقیم قرار دارد افزود: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، حدود ۱۳ میلیون مورد از مرگ و میرهای حادث در جهان، مرتبط با فاکتورهای زیست محیطی است که در مجموع ۲۵ درصد کل مرگ و میرهای جهان را تشکیل می‌دهد، این فاکتورهای مرگ و میر شامل آلودگی هوا، آلودگی آب، آلودگی خاک، مواجهه با مواد شیمیایی، تغییرات اقلیمی و تشعشعات خورشیدی می‌باشد و همینطور بخش مهمی از این مرگ و میرها ناشی از بیماری‌های قلبی و عروقی و عمدتاً سکته‌ها و اسکیمی قلبی می‌باشد.

وی افزود: در کنار این موارد صدمات غیر عمدی و سرطان‌ها و همچنین بیماری‌های تنفسی مزمن نیز وجود دارد و در واقع می‌توان گفت که از مجموع ۱۳ میلیون مرگ و میر ناشی از فاکتورهای زیست محیطی، هشت و نیم میلیون نفر آن ناشی از بیماری‌های غیر واگیر است.

دکتر دهقان در ادامه خاطرنشان کرد: سازمان جهانی بهداشت ۱۰ عامل مرگ و میر با منشا محیط زیست را نیز معرفی می‌کند که عبارتند از: بیماری‌های اسکیمی قلبی با 4/2 میلیون نفر، بیماری‌های تنفسی مزمن با 9/1 دهم میلیون نفر، سرطان‌ها با 8/1 میلیون نفر و آسیب‌های غیر عمدی، عفونت‌های تنفسی و سکته‌ها هر کدام با یک و نیم میلیون نفر، بیماری‌های اسهالی با ۸۲۹ هزار نفر، دیابت ۳۹۱ هزار نفر، مالاریا ۳۵۵ هزار نفر و بیماری‌های مرتبط با شرایط نوزادی ۲۴۴ هزار نفر می‌باشد.

عوامل طبیعی و انسانی مرتبط با تغییرات محیط زیست

استاد گروه بهداشت محیط دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد ، با بیان اینکه هر دو عوامل طبیعی و عوامل مرتبط با رفتارهای انسانی می‌تواند در تخریب محیط زیست مؤثر باشد افزود: بسیاری از پدیده‌های طبیعی در کره زمین می تواند سبب تخریب محیط زیست شود که از جمله آن می‌توان به آتشفشان‌ها اشاره کرد که با ایجاد آلودگی هوا و ایجاد ذرات معلق و دود و خاکستر کیفیت هوا را تحت تأثیر قرار می‌دهند، همینطور زلزله، طوفان، سیل، خشکسالی و تغییرات اقلیمی از جمله پدیده های طبیعی هستند که بر کیفیت محیط زیست تأثیر دارند.

اما عوامل مرتبط با رفتارهای انسانی عمدتاً ناشی از فعالیت‌های فیزیکی انسان است که عمدتاً یک سری آلاینده‌هایی را در محیط ایجاد می‌کند و از جمله آن می‌توان به آلودگی هوا ناشی از حمل و نقل و ترافیک، استفاده از سموم و آفت کش‌ها به صورت گستره و بی‌رویه در فعالیت‌های کشاورزی، قطع درختان و آسیب زدن به مراتع و جنگل‌ها و... اشاره کرد.

دکتر دهقان اضافه کرد: در بحث مدیریت فاضلاب‌ها و پسماندها و بازیافت زباله چنانچه مدیریت خوبی انجام نشود می‌تواند به معضلات بسیاری در بحث سلامت آب، خاک،  هوا و... منتج شود.

مصرف گرایی در استفاده از منابع محیط زیستی ؛ معضل جوامع امروز

استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد در بخش دیگری از صحبت‌های خود به معضل مصرف گرایی و استفاده بی‌رویه از منابع در جوامع امروز اشاره کرد و گفت: بهره‌گیری بدون ضابطه و مداوم از منابع طبیعی همچون آب، خاک، مواد معدنی و... یکی از چالش‌های مهم جهان امروز است و به همین منظور در بسیاری از کشورها بحث توسعه پایدار مطرح و تأکید می‌شود که باید استفاده منطقی از منابع، فرهنگسازی شود تا منابع موجود برای آیندگان نیز باقی بماند و منابع مصرفی مجدد به چرخه تولید بازگردد.

دکتر دهقان در بحث وظایف مردم و مسئولان در رابطه با حفظ محیط زیست گفت: در درجه اول باید یک قانون مدون با قابلیت اجرایی بالا وجود داشته باشد که با اعمال مجازات و جریمه‌ متناسب با تخلف برای افراد و سازمان‌های خاطی که نسبت به آلوده سازی منابع محیطی بی‌تفاوت هستند، از آسیب بیشتر به منابع محیط زیست جلوگیری شود و در گام بعد حمایت از پروژه‌های مرتبط با حفظ محیط زیست مورد توجه باشد. به عنوان مثال احداث تصفیه خانه های فاضلاب، مجتمع های بازیافت و تولید کود و محل‌های بهداشتی دفن زباله و همچنین اقدامات پیشگیری کننده از آلودگی آب و خاک و هوا و... توسط مسئولان در پروژه‌های زیست محیطی دنبال شود. در این راستا می‌توان برای افراد یا سازمان‌هایی که به حفظ محیط زیست کمک می‌کنند نیز مشوق‌هایی در نظر گرفت.

 استاد دانشکده بهداشت دانشگاه علوم پزشکی مشهد وظیفه دیگر مسئولان و دولتمردان را آموزش و فرهنگسازی در راستای آگاهی بخشی به مردم دانست و گفت: ضرورت دارد که در زمینه کاهش تولید پسماند، تفکیک و بازیافت زباله و مصرف صحیح منابع و همچنین مدیریت خرید آموزش‌هایی به مردم در سطوح مختلف سنی (از مهد کودک تا مقاطع بالاتر) داده شود. وی اضافه کرد: احداث پروژه‌های تولید انرژی از منابع تجدید پذیر همچون باد و نور خورشید و استفاده کمتر از سوخت‌های فسیلی که آلودگی بسیاری را باعث می‌شوند و همچنین حمایت از واردات خودروهای هیبریدی و برقی و کاهش تعرفه‌های آن می‌تواند به کاهش آلودگی زیست محیطی کمک کند. دکتر دهقان همچنین گفت: تصفیه فاضلاب‌ها و بازچرخش آب می‌تواند در مدیریت منابع آب مؤثر باشد و همچنین ترویج فرهنگ استفاده از دوچرخه و وسایل حمل و نقل شهری و همچنین تهیه زیرساخت‌های آن در نهایت منجر به حفظ محیط زیست خواهد شد. علاوه بر این اقداماتی همچون حفاظت از مراتع و جنگل‌ها، پیشگیری از قطع درختان و حفظ تنوع زیستی، مقابله با شکار غیر مجاز و مدیریت کشت محصول و مدیریت مصرف سموم و آفت کش‌ها در بخش کشاورزی، توجه ویژه به کشاورزی پایدار که با حداقل مصرف آب و انرژی و آسیب به محیط زیست و حداکثر بهره‌وری همراه باشد نیز بایستی در کانون توجه مسئولان و مردم باشد.