گفت وگو با عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

بهره گیری از ابزار ارزیابی روایت در کودکان فارسی‌زبان، بمنظور شناسایی دقیق‌تر اختلالات زبانی

شناسایی و درمان مشکلات گفتاری در کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است و در همین راستا بکارگیری ابزارهای معتبر و کاربردی برای ارزیابی مهارت‌های زبانی کودکان به ما کمک میکند تا، به بهبود توانایی‌های ارتباطی و تحصیلی آن‌ها کمک کنیم. ابزار MAIN یکی از همین ابزارهاست که جهت شناسایی کودکان دارای اختلالات زبانی، به‌ویژه اختلال تکاملی زبان (DLD)، مورد استفاده قرار می گیرد و بهره گیری از آن به گفتاردرمانگران کمک می کند تا با دقت بالا و در بافت طبیعی زبان، مهارت‌های زبانی کودکان را ارزیابی کنند. پژوهشی در رابطه با همین ابزار (MAIN ) از سوی دکتر تکتم مالکی عضو هیأت علمی دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، صورت گرفته که شرح آن را در ادامه می خوانید:

 وب دا: لطفاً خودتان را معرفی بفرمایید و خلاصه‌ای از سوابق علمی و آموزشی خود ارائه دهید؟

دکتر تکتم ‌مالکی، عضو هیأت علمی گروه گفتاردرمانی دانشکده علوم پیراپزشکی و توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی مشهد هستم. متولد شهرستان بیرجند و تحصیلات ابتدایی تا متوسطه را در همین شهر گذرانده‌ام. در سال ۱۳۸۱ وارد رشته گفتاردرمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران شدم و در سال ۱۳۸۵ با رتبه نخست وارد مقطع کارشناسی ارشد این رشته شدم.

پس از اتمام دوره کارشناسی ارشد، به عنوان هیأت علمی طرحی وارد دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدم و در سال ۱۳۹۰ مجدداً در مقطع دکتری گفتاردرمانی دانشگاه علوم پزشکی تهران پذیرفته شدم و در سال ۱۳۹۷ فارغ‌التحصیل شدم. هم‌اکنون در مقام استادیار در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول به فعالیت هستم.

وب دا: محور پژوهش اخیر شما درباره چه موضوعی بوده است؟

تمرکز پژوهش من بر روی ارزیابی مهارت‌های روایی و داستان‌گویی در کودکان فارسی‌زبان بوده است. به‌طور خاص، اعتباربخشی ابزاری به نام MAIN (Multilingual Assessment Instrument for Narratives) برای استفاده در زبان فارسی، هدف اصلی این پژوهش است.

وب دا: لطفاً درباره اهمیت روایت‌گویی در رشد زبان کودک توضیح دهید؟

روایت‌گویی مهارتی است که کودکان از سنین پایین، به‌ویژه بین ۵ تا ۶ سالگی، آغاز به رشد دادن آن می‌کنند. این مهارت شامل توانایی استفاده از واژگان مناسب، ساختاردهی جملات پیچیده، درک پیوستگی داستان و همچنین شناخت نیازهای مخاطب است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که سطح مهارت روایت‌گویی کودک می‌تواند یکی از پیش‌بینی‌کننده‌های موفقیت تحصیلی او در سال‌های آینده باشد.

وب دا : ابزار MAIN دقیقاً چه ویژگی‌هایی دارد و چرا انتخاب شد؟

ابزار MAIN در سال ۲۰۱۲ طراحی شده و به بیش از ۳۰ زبان دنیا ترجمه شده است. این ابزار نه‌تنها مهارت بیان روایت را ارزیابی می‌کند، بلکه توانایی کودک در درک روایت را نیز بررسی می‌کند. یکی از ویژگی‌های مهم آن، قابلیت استفاده برای کودکان دوزبانه یا چندزبانه است، که در کشور ما هم رواج دارد. ترجمه فارسی ابزار فوق، پیش از این انجام شده بود، اما پایایی و روایی علمی آن برای کودکان فارسی‌زبان بررسی نشده بود. به همین دلیل در این پژوهش، اعتبارسنجی آن را برای کودکان ۵ تا ۷ ساله فارسی‌زبان انجام دادیم.

وب دا : نتیجه ارزیابی این ابزار در زبان فارسی چه بود؟

نتایج پژوهش نشان داد که ابزار MAIN دارای پایایی و روایی بسیار مناسب در زبان فارسی است و این ابزار می‌تواند برای شناسایی کودکان دارای اختلالات زبانی، به‌ویژه اختلال تکاملی زبان (DLD)، مورد استفاده قرار گیرد. استفاده از این ابزار به گفتاردرمانگران امکان می‌دهد که با دقت بالا و در بافت طبیعی زبان، مهارت‌های زبانی کودکان را ارزیابی کنند.

 وب دا: اختلال تکاملی زبان چیست و چه علائمی دارد؟

اختلال تکاملی زبان یا DLD یک اختلال رشدی است که در آن کودک با وجود داشتن هوش طبیعی و بدون مشکل شنوایی یا عصبی، در یادگیری زبان با تأخیر و دشواری مواجه است. این کودکان معمولاً: دیر صحبت کردن را شروع می‌کنند و خزانه واژگان محدودی دارند، در جمله‌سازی دچار مشکل‌اند و روایت‌گویی ضعیفی دارند، همچنین در بدو ورود به مدرسه معمولا. با چالش‌های تحصیلی مواجه می‌شوند.

وب دا: این اختلال را در چه سنی می توان تشخیص داد؟

تشخیص این اختلال معمولاً بعد از سن ۵ سالگی انجام می‌شود و اگر به موقع مداخله صورت نگیرد، می‌تواند پیامدهای بلندمدت بر عملکرد تحصیلی، اجتماعی و شغلی فرد داشته باشد.

 وب دا:  چه تفاوتی میان کودکان دارای تأخیر ساده گفتاری و DLD وجود دارد؟

بسیاری از کودکانی که در سنین ۲ تا ۳ سالگی دیر صحبت می‌کنند، لزوماً DLD ندارند. به این کودکان "کودکان دیرگویش (Late Talkers)" گفته می‌شود. اما اگر تا ۵ سالگی مهارت‌های زبانی کودک همچنان با همسالانش فاصله زیادی داشته باشد و نشانه‌هایی از ضعف در دستور زبان، واژگان و روایت‌گویی وجود داشته باشد، احتمال DLD مطرح می‌شود. گفتاردرمانگر با بررسی عوامل خطر (Risk Factors) و انجام آزمون‌های دقیق می‌تواند این تشخیص را تأیید یا رد کند.

وب دا : اهمیت مداخله زودهنگام در این اختلال چیست؟

مداخله زودهنگام در کودکان مبتلا به DLD می‌تواند مسیر زندگی آن‌ها را تغییر دهد. این مداخلات باعث می‌شود که کودک عملکرد بهتری در مدرسه، روابط اجتماعی و در نهایت در بزرگسالی داشته باشد. هر چه درمان زودتر آغاز شود، احتمال جبران فاصله‌های زبانی و موفقیت کودک بیشتر خواهد بود.

وب دا : پیام پایانی شما برای خانواده‌ها و همکاران درمانگر چیست؟

خانواده‌ها نباید تأخیرهای زبانی کودکان را نادیده بگیرند یا صرفاً منتظر «خودبه‌خود خوب شدن» باشند و بهتر است در صورت مشاهده هرگونه نگرانی، با یک گفتاردرمانگر مشورت کنند. همچنین ابزارهایی مانند MAIN، که اکنون برای فارسی‌زبانان نیز معتبر شده، می‌تواند به همکاران درمانگر کمک کند تا ارزیابی دقیق‌تری از زبان کودک در بافت طبیعی انجام دهند.