گفتگو با استاد و محقق جوان گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه

کارآفرینی و توسعه تکنولوژی، در گرو ارتباط تنگاتنگ دانشگاه و صنعت است

دکتر محمود شمس، متولد سال 1363 در طبس و عضو هیأت علمی ( دانشیار) گروه مهندسی بهداشت محیط دانشگاه علوم پزشکی مشهد، از جمله اساتید و محققان جوانی است که ضمن اهتمام به امر آموزش دانشجویان، در زمینه پژوهش های کاربردی نیز فعالیت های قابل توجهی داشته و طی سالهای 1398 و 1401 به عنوان پژوهشگر برتر در سطح دانشگاه معرفی و مورد تقدیر قرار گرفته است. بکارگیری نانوفناوری در تصفیه آب و فاضلاب، به کار گیری روش های پایدار تصفیه با نور خورشید و طراحی ستاپ غشائی تصفیه آب از جمله حوزه های تحقیقاتی است که دکتر محمود شمس و تیم تحقیقاتی وی در طی سال های اخیر بر آن متمرکز بوده اند. برای آشنایی بیشتر با این استاد و محقق جوان پایگاه خبری وب دا، گفتگویی با ایشان داشته است که در ادامه می خوانید:

وب دا: ضمن تشکر از شما استاد گرامی بابت فرصتی که به این مصاحبه اختصاص دادید، در مقدمه بحث بفرمایید که تحصیلات دانشگاهی خود را در کجا سپری کردید و از چه سالی به عنوان عضو هیات علمی وارد دانشگاه علوم پزشکی مشهد شدید ؟

در سال 1381 در کنکور سراسری شرکت و در مقطع کاردانی رشته مهندسی بهداشت محیط در دانشگاه علوم پزشکی مشهد مشغول به تحصیل شدم. تحصیل در دانشگاه علوم پزشکی مشهد برای من بسیار جذاب و خاطره انگیز بود. با توجه به محیط دلپذیر و وجود برنامه های مختلف دانشگاه درآن زمان و البته همجواری با حضرت علی بن موسی الرضا (ع)، خاطرات بی نظیری را برای من در این دانشگاه رقم زد.

پس از اینکه ترم سوم کاردانی را سپری کردم، در مقطع کارشناسی دانشگاه علوم پزشکی ایران پذیرفته شوم و سپس از این دوره در مقطع کارشناسی ارشد در دانشگاه تربیت مدرس رتبه دوم و در دانشگاه تهران رتبه هفتم کشوری قبول شدم که در نهایت دانشگاه تهران را انتخاب کردم. بعد از مقطع کارشناسی ارشد، به مدت دو سال به عنوان عضو هیأت علمی، دوران خدمت سربازی را در دانشگاه علوم پزشکی گناباد طی کردم و طی این سال ها بود که در مقطع دکتری در دانشگاه علوم پزشکی تهران با رتبه دوم کشوری پذیرفته شدم.

وب دا: چه زمانی به عنوان هیأت علمی جذب دانشگاه مشهد شدید؟

همزمان با قبولی در مقطع دکتری برای هیأت علمی در دانشگاه علوم پزشکی مشهد اقدام کردم که در نتیجه به مصاحبه دعوت و موفق شدم تعهد خاص این دانشگاه را دریافت کنم. بعد از فارغ التحصیلی در خرداد ماه سال 96 در دانشگاه علوم پزشکی مشهد شروع به کار کردم. در فضای دانشگاه همکاران و دانشجویان خیلی خوبی دارم که درکنار آنها فعالیت های علمی ارزشمندی شکل گرفته است. علاقه و تلاشی که به حوزه تحقیقاتی و علمی وجود دارد، همراه با تعاملات بین دانشگاهی و بین المللی منجر به نتایج و موفق های چشمگیری در تولید علم گردیده و زمینه ساز انتخاب بنده طی دو سال به عنوان پژوهشگر برتر گردید. من در سال 1403 به مرتبه دانشیاری ارتقاء پیدا نمودم.

وب دا: ارتقاء به سطح دانشیاری و استادی بر اساس چه معیارهایی است؟

فعالیت های یک عضو هیأت علمی در حوزه های مختلف فرهنگی، علمی، پژوهشی و اجرایی و... در فرایند ارتقاء مهم است. همچنین بنده و همکاران گروه در حوزه فعالیت های آموزشی و برگزاری دوره های آموزشی در سطح دانشگاه علوم پزشکی مشهد، سایر دانشگاه ها و نیز ارگان های مختلف  فعالیت داشته ایم.

وب دا: به نظر شما بحث بهداشت محیط با حوزه جوانی جمعیت، چقدر می تواند ارتباط داشته باشد؟

ارتقاء کیفیت زندگی موضوعی است که از سوی سازمان های بین المللی و وزارت بهداشت کشور بسیار با اهمیت دانسته شده و این موضوع نیازمند اقداماتی است که شرایط و رفاه مناسبی برای جامعه به منظور نیل به اهداف کلان همچون سیاست های جمعیتی را فراهم آورد. بر اساس تعریف بهداشت محیط در کنترل عوامل مرتبط با کیفیت زندگی، متخصصین این حوزه به شکل تخصصی در ایجاد چنین محیط باکیفیت نقش ایفا می نمایند. در حوزه تأمین امنیت آب، ارتباطات مؤثری با سازمان های مختلف که متولی تأمین آب هستند وجود داشته و تلاش می شود با تعاملات پژوهشی بتوانیم در این زمینه برای مصرف کننده نیز گام مثبت برداریم. با وجود اینکه در حوزه تحقیقاتی فعالیت ها عمدتاً بر تولید علم و گسترش مرز های دانش تمرکز دارد، پایش و نظارت مستقل منابع آبی در تحقیقات، زمینه ارایه نظرات و پیشنهادات تخصصی را فراهم نموده است.

وب دا: به عنوان یک صاحب نظر در حوزه بهداشت محیط وضعیت جامعه را در حوزه آب و فاضلاب و بهداشت آن با توجه به اینکه منابع آبی نیز محدود است چطور ارزیابی می کنید و به نظر شما به چه میزان موضوع تصفیه و برگردان منابع آبی به چرخه مصرف می تواند به جامعه کمک کند؟

ما کشوری هستیم که متأسفانه دچار کم آبی فیزیکی هستیم. کم آبی فیزیکی یعنی اینکه اساسا کمبود آب به دلایل تغییرات اقلیمی و مدیریت مصرف در حوزه های مختلف به ویژه؛ در حوزه های کشاورزی و صنعت وجود دارد. طبیعتا این یک رویکرد سلسله مراتبی را برای کنترل کیفیت آب و تأمین آبی جامعه می طلبد که در این سلسله مراتب مدیریت منابع آب، یکی از اولویت ها به شمار می رود. تصفیه با چرخش آب گزینه ای است که می تواند کمک کند؛ اگر چه که تنها مورد نیست و به اعتقاد من در زمینه های مختلف می توان مصرف آب را بهینه و مدیریت کرد که البته نیازمند رفع چالش ها و موانع عمده است.

در زمینه شیرین سازی آب، بسیاری از کشورهای دنیا که با چالش منابع آبی مواجه هستند از جمله کشورهای حاشیه خلیج فارس به این استراتژی روی آورده اند. این تکنولوژی البته در کشور ما نیز به طور فزاینده ای در مقیاس کوچک و بزرگ استفاده می گردد. شیرینی سازی آب دریا به عنوان یک رویکرد پایدار در اشل واقعی به شمار می آید که در آینده نقش با اهمیت تری در تأمین آب پیدا خواهد نمود. بحث تصفیه فاضلاب ها نیز مطرح است که البته برای آب شرب به دلایل کیفی، کمی و مسایل دیگر قابل پذیرش عمومی نیست ؛ هر چند سوابقی از تصفیه فاضلاب با هدف تأمین آب آشامیدنی در دنیا وجود دارد.

اما تصفیه فاضلاب علاوه بر اینکه برای ریکاوری آب استفاده می شود می تواند برای مصارف غیر از شرب نیز استفاده گردد. به عنوان مثال در کشاورزی یا برای تغذیه آب های زیرزمینی در مناطقی که با افت سطح آب زیرزمینی و مسئله فرو نشست زمین مواجهیم یا برای صنایع و آبزی پروری، بنابراین تصفیه فاضلاب مسئله کلیدی به شمار می رود.

روش های تصفیه زمینی نیز وجود دارد که در آن بعد از تصفیه اولیه، فاضلاب برای تغذیه آبخوان های زیرزمینی استفاده می شود. زمین می تواند منجر به تصفیه آب به شکل مؤثر شده و اساسا اغلب روش های تصفیه الهام گرفته شده از طبیعت اند، منتها در شکل تقویت شده و در اشل کوچکتر. تصفیه زمینی رویکردهایی است که در دنیا سالها است مورد استفاده قرار گرفته است.

در پاسخ به سوال شما باید بگویم ما اساساً در کشور خود از لحاظ قانونی هیچ گونه مشکلی نداریم و تمام استانداردهای ما در حد استانداردهای کشورهای پیشرفته است، اما نکته مهمی که وجود دارد وجود چالش های عمده دیگر در صنایع است که در نتیجه مسائل محیطی را در اولویت ها نهایی قرار می دهد. بنابراین مهم است که خود صنایع نیز بتوانند شرایط مناسب و پایداری داشته باشند که به جوانب محیطی و کیفیت گرایی محصولات توجه کافی داشته باشند.

وب دا: و سخن آخر شما...

دانشگاه ها نسل های مختلفی را در خود دیده و در حال حاضر در تلاش برای تقویت کارآفرینی و توسعه تکنولوژی هایی که بتواند به شکل مستقیم وارد صنایع و جامعه شود می باشند. این رهیافت نیازمند ارتباط مؤثر بین صنعت و دانشگاه بوده و لازم است نگاهی مشابه بسیاری از دانشگاه های دنیا که در آنها صنایع درخواست ها و نیازهای پژوهشی خود را با توجه به تخصص به دانشگاه واگذار می کنند شکل گیرد. تقویت پتانسیل های پژوهشی و حفظ جایگاه دانشگاه ها در تولید و انتشار علم با حمایت های دانشگاه و نیز معرفی این پتانسیل ها به صنایع میتواند در نیل به اهداف بلند مدت دانشگاه ها کمک نماید.